Formacja 5-1 należy do najpopularniejszych systemów gry w siatkówkę. Choć stosunkowo prosta w założeniach, ma wiele zalet, które sprawiają, że jest chętnie wybierana przez trenerów na różnych poziomach rozgrywek. Jednak jak każdy układ taktyczny, formacja ta ma również pewne wady, o których warto pamiętać. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej zasadom ustawienia 5-1, jego mocnym i słabym stronom, sytuacjom, kiedy można ją z powodzeniem zastosować, sposobom treningu oraz praktycznym przykładom wykorzystania tego systemu przez znane drużyny.
Zasady ustawienia formacji 5-1
Podstawowe założenia
Formacja 5-1 należy do ustawień uniwersalnych, w których wszyscy zawodnicy pełnią podwójne funkcje - zarówno w ataku, jak i w obronie. Nazwa pochodzi od rozstawienia graczy - pięciu ustawionych w linii ataku i jednego na środku boiska w roli rozgrywającego.
Rozmieszczenie zawodników
W formacji 5-1 na pozycji nr 1 od strony lewej zazwyczaj ustawiany jest najwyższy zawodnik drużyny, czyli środkowy blokujący. Obok niego, na pozycji nr 2, staje drugi środkowy. Ćwierćfinałowi (pozycje 3 i 4) to najczęściej przyjmujący lub atakujący. Skrzydłowy (pozycja 5) musi dysponować najlepszym przyjęciem w drużynie. Rolę rozgrywającego w naturalny sposób pełni zawodnik ustawiony w środku boiska.
Zmiany pozycji
W formacji 5-1 zawodnicy często zmieniają pozycje po zagraniach rywali. Dzięki temu możliwa jest elastyczna gra obronna i zaskoczenie przeciwnika. Po przyjęciu piłki role siatkarzy ulegają odwróceniu - atakujący stają się blokującymi, a blokujący przyjmującymi. Taka płynność ustawienia to jedna z głównych zalet formacji 5-1.
Zalety formacji 5-1
Dobra kontrola ataku
W formacji 5-1 atak może wyprowadzać każdy z zawodników ustawionych w pierwszej linii. Daje to dużą różnorodność w ofensywie i utrudnia blokowanie rywalom. Rozgrywający ma komfortowe warunki do rozegrania każdej piłki i rozłożenia ataku na wszystkich przyjmujących.
Uniwersalność zawodników
Wszystkie pozycje w formacji 5-1 wymagają od siatkarzy uniwersalnych umiejętności. Muszą dobrze przyjmować, atakować i blokować. Dzięki temu zespół jest elastyczny taktycznie, a trener może dokonywać zmian bez utraty wartości drużyny.
Elastyczność w grze obronnej
Częste zmiany pozycji i brak sztywnych granic między formacjami obrony i ataku pozwalają na szybką reakcję na zagrania rywali. W formacji 5-1 siatkarze muszą stale komunikować się w polu gry i współpracować przykrywając dziury po bloku.
Wady formacji 5-1
Słabsza zagrywka
W formacji 5-1 tylko jeden zawodnik (skrzydłowy) jest wyspecjalizowany w przyjęciu zagrywki. Pozostali nie mają aż tak dobrze opanowanej tej umiejętności, przez co zespół gorzej radzi sobie z mocnymi serwisami rywali.
Trudności w przyjęciu zagrywki
Piłka po zagrywce może trafić do każdego z 5 zawodników ustawionych z przodu. Utrudnia to ustawienie optymalnego systemu ustawienia i porozumiewania się w obronie. Czasami prowadzi to do niejasności i błędów w przyjęciu.
Mniejsza dynamika ataku
W formacji 5-1 brakuje wyrazistych, wyspecjalizowanych atakujących. Większość piłek jest rozgrywana do środkowych blokujących, co zmniejsza dynamikę i skuteczność ataku. Trudniej osiągnąć taką moc uderzeń jak przy dwóch dobrych atakujących.
Kiedy stosować formację 5-1?
Przy słabszej zagrywce
Formacja 5-1 sprawdza się, gdy zespół nie dysponuje mocnymi zagrywającymi. Pozwala nadrobić ten niedostatek elastyczną grą w polu i kontrolą ataku.
Gdy brakuje wyspecjalizowanych przyjmujących
Jeśli w zespole brakuje wybitnych, wyszkolonych przyjmujących, formacja 5-1 umożliwia rozłożenie ciężaru gry obronnej na barki kilku zawodników zamiast jednego lub dwóch.
Przeciwko silnemu blokowi
Rozłożenie ataku na całą pierwszą linię utrudnia organizację bloku przeciwnika. Formację 5-1 warto więc stosować przeciw drużynom ze skutecznym blokiem.
Jak trenować formację 5-1?
Ćwiczenia uniwersalności
Kluczowe w treningu formacji 5-1 są ćwiczenia rozwijające wszechstronność zawodników. Ważna jest praca nad przyjęciem, atakiem, blokiem i zagrywką bez podziału na specjalizacje.
Trening przyjęcia zagrywki
Mimo uniwersalnego charakteru formacji, warto poświęcić czas na dodatkowe szlifowanie przyjęcia. Optymalna komunikacja i zgranie przy odebranych zagrywkach to klucz do sukcesu.
Warianty ustawienia
Ćwiczenia rotacji zawodników na różnych pozycjach pozwolą wypracować elastyczność formacji 5-1 i poprawić porozumiewanie się w grze.
Przykłady zastosowania formacji 5-1
Reprezentacja Polski w 2019 roku
Trener Vital Heynen chętnie stosował formację 5-1 w reprezentacji Polski, między innymi w zwycięskich mistrzostwach Europy 2019. System ten pozwolił nadrobić niedostatki w przyjęciu nielicznymi specjalistami.
Cucine Lube Civitanova
Włoski gigant w 2019 roku sięgnął po triumf w Lidze Mistrzów w dużej mierze dzięki świetnemu opanowaniu formacji 5-1. Zagrania rozgrywane były na wszystkie pozycje z przodu, co czyniło ich atak nieprzewidywalnym.
Zenit Kazań
Mistrzowie świata z Rosji również należą do zwolenników formacji 5-1. Szerokie możliwości taktyczne i rotacje zawodników pasują do ich szybkiego, ofensywnego stylu gry.
Podsumowanie
Formacja 5-1 to uniwersalny system gry w siatkówkę, który daje drużynie elastyczność taktyczną i kontrolę nad atakiem. Choć wymaga od zawodników wszechstronności, pozwala nadrobić niedostatki w specjalistycznych elementach gry, takich jak zagrywka czy przyjęcie. Dobra komunikacja, rotacje pozycji i zgranie całego zespołu to klucz do odniesienia sukcesu tą formacją. W rękach utalentowanego trenera i zawodników o wysokich umiejętnościach technicznych 5-1 może być śmiertelnie niebezpieczną bronią.
Tagi
Udostępnij artykuł
